Ғалымдар мен тұрғындар бірегей палеонтологиялық ескерткішті сақтау жоспарын бекітуді сұрап отыр, деп хабарлайды @Pavlodarnews.kz тілшісі.

Бұл мәселе республикалық деңгейде Мәжіліс депутаты Ажар Сағандықованың бастамасымен көтерілді. Оның айтуынша, ғаламшар тарихын зерттеуге мүмкіндік беретін бұл ескерткіш тек бірегей ғана емес, сонымен қатар өте осал.

– Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев 2022 жылдың қыркүйегінде павлодарлықтармен кездесуде палеонтологиялық ескерткішті сақтаудың маңызын ерекше атап өтті. Қазір «Қазқонақ» нысаны Экология министрлігінің Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің қарамағына берілген, бұл оның аумағында консервациялау немесе археологиялық павильон орнату жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік бермейді, – деді депутат.

Ескерткішті зерттеу және сақтау ісімен айналысып жүрген павлодарлық ғалымдар нысанның тағдырына қатты алаңдаулы.

Павлодар педагогикалық университетінің мәдениеттану кандидаты, қауымдастырылған профессоры Валентина Алияcова атап өткендей, ескерткіш табылғаннан бергі 97 жыл ішінде оның аумағында айтарлықтай өзгерістер болған.

– Табиғи және антропогендік әсерлер – Ертіс жағалауының шайылуы, су тасқыны, жауын және тұрмыстық қалдықтар – барлығы «Қазқонақтағы» қазіргі жағдайға әкелді. Өзеннің жағалауға әсерін бағалауға болады, бірақ толық суретті көру қиын, өйткені 1971 жылы ескерткіш ресми мәртебе алған кезеңге қатысты GPS деректері жоқ. Соған қарамастан, аумақтың едәуір бөлігі жойылғаны анық. Қазір жағалау үгітіліп, опырылып жатыр, негізгі қазба қабаттары бұзылуда. Жыл сайын жаңа табылған жәдігерлер жоғалып барады, – дейді ғалым.

2002 жылғы топографиялық карталарға сәйкес, жағалаудың шамамен үштен бірі жойылған. Бұрын жүргізілген абаттандыру жұмыстары да жарамсыз күйге түскен.

Маманның пікірінше, жағалауды бекіту, павильон мен қоршаулар орнату – маңызды шаралар, бірақ ең бастысы – олардың қалай жүзеге асырылатынында.

– Бұл жерде ескеру қажет көптеген заңдық ерекшеліктер бар. Барлық шешім уәкілетті органдар тарапынан қабылдануы тиіс. Қазір «Гиппарион» сарапшылар тобы, Павлодар облыстық қоғамдық кеңесі және депутаттар бұл мәселелерді белсенді түрде көтеріп, оң шешімге үміт артып отыр, – дейді Валентина Алияcова.

Оның айтуынша, қала аумағында, өзеннің жарқабағында орналасқан әрі техногендік араласуға тыйым салынған осындай ерекше нысандарды сақтау мен таныстырудың әлемде нақты баламасы жоқ.

– Дегенмен, әлемде осындай қиын жағдайда табысты музейлендірілген мысалдар бар. Мәселен, Үндістандағы Шивалик қазбалар паркі, Таиландтағы Пху-Вианг ұлттық паркі, Ресейдегі «Таврида үңгірі» ғылыми спелео-палеонтологиялық кешені секілді нысандарды атауға болады. Мұндай тәжірибелердің бәрі біз үшін құнды, – дейді профессор.

Сонымен қатар, идеалды сценарий туралы айту қиын. Орындаушы органдар арасындағы үйлесімділік, қаржыландыру және логистика мәселелері жүйелі түрде шешілуі қажет. Бұл – мемлекет, ғылым және азаматтық қоғам күшін біріктіруді талап ететін кешенді міндет.

Ажар Сағандықова Үкіметке «Қазқонаққа» «Ғылыми табиғи нысан – ұлттық мұра» мәртебесін беру туралы ұсыныс енгізуді жоспарлап отыр.

Еске салайық, Қаз қонақта шамамен бес миллион жыл бұрын өмір сүрген миоцен-плиоцен дәуірінің 60-тан астам жануар түрінің қазбасы табылған. Олардың арасында керіктер, антилопалар, семсертіс мысық сияқты бұрын белгісіз жануарлар да алғаш рет дәл осы жерде анықталған.