Үкімет қосылған құн салығының ставкасын арттыру мәселесін қарастыруда, бірақ оның нақты мөлшері әлі анықталмаған. Сарапшылар egemen.kz ақпараттық агенттігіне берген сұхбатында салық ставкаларының өзгеруіне не себеп болғанын және кәсіпкерлерге қандай ықпал ететінін айтты. Pavlodarnews.kz бұл болжамдарды ұсынады.

Ағымдағы жағдай мен ұсыныстар

Қолданыстағы заң бойынша, ҚҚС төлеуші ретінде тіркелу үшін шекті мөлшер 20 000 МРП (78,64 миллион теңге). Үкімет бұл шекті 15 миллион теңгеге дейін төмендетуді ұсынуда, бұл шағын және орта бизнестің салықтық жүктемесін арттыруы мүмкін. Мысалы, Алматыдағы таксист, егер ай сайынғы айналымы 7-8 миллион теңге болса, табысы белгіленген шектен асқан жағдайда ҚҚС төлеуге міндетті болады. Бұл бизнестің табыстылығына теріс әсер етуі ықтимал.

Премьер-министрдің орынбасары және ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин ҚҚС-ты көтерудің инфляцияны 4,5%-ға арттыруы мүмкін екенін, бірақ ұзақ мерзімді кезеңде бұл экономиканы нығайтуға ықпал ететінін атап өтті. Үкімет бағалардың өсуін жалақыларды, зейнетақыларды және әлеуметтік төлемдерді индексациялау арқылы өтемақы ретінде өтейтінін айтты.

Сарапшылардың пікірлері

Қаржыгер Андрей Чеботарев реформаның қажеттілігіне тоқталып, оның ертерек жүзеге асырылуы тиіс екенін айтты. Ол ҚҚС тіркеу шегін төмендетудің «көлеңкелі» бизнестің бір бөлігін заңды экономикаға тартуға мүмкіндік беретінін болжады.

– Кейбір сарапшылар бұл кері әсер беріп, «көлеңкелі» бизнестің күшеюіне алып келеді деген пікірде жүр. Алайда біз қазірдің өзінде нарықтағы «бөлшектеу» құбылысын байқап отырмыз. Мысалы, мейрамхана, дәріхана мен дүкендерде бірнеше касса орнату арқылы кәсіпкерлер салықтан жалтаруға тырысып бағуда. Жаңа шарттар аясында, әрине, кейбір кәсіпкерлер «көлеңкеге» кетеді. Бірақ цифрландыру заманында ондай астыртын әрекетті байқамай қалу мүмкін емес. Оған қоса төмендетілген шек бизнестің толық жасырынуына мүмкіндік бермейді, – деді ол.

Экономикалық зерттеулер институтының фискалды саясат орталығының директоры Ксения Загал ҚҚС көтерілуі бизнес шығындарын арттыратынын, алайда Үкімет бұл мәселені еңбек ақы қорына салық жүктемесін төмендету арқылы өтемақы ретінде шешуді жоспарлап отырғанын айтты.

– Осы әсерді жұмсартуға Үкімет еңбекке ақы төлеу қорына салынатын салықтық жүктемені айтарлықтай төмендету арқылы бұл шығындардың бір бөлігін өтеуге дайын екенін мәлімдеді. Бұл бизнестің қаржылық жағдайын жеңілдетуге әрі экономикалық белсенділікті қолдауға көмектеседі. ҚҚС мөлшерлемесінің өсуі тауарлар мен қызметтердің түпкілікті құнына әсер етуі мүмкін. Аталған реформа аясында әлеуметтік көмек, жалақы мен зейнетақының инфляция деңгейіне қарай индексациясы қарастырылған, – деді сарапшы.

Қауіптер мен қиындықтар

Реформаның басты қауіптерінің бірі – «көлеңкелі» экономиканың үлесінің артуы. Кейбір кәсіпкерлер ҚҚС төлеуден жалтару үшін өз табыстарын жасыруы мүмкін. Сонымен қатар, тауарлар мен қызметтердің бағасының өсуі тұтынушылық сұранысты төмендетіп, экономикалық өсуге теріс әсер етуі ықтимал.

Экономист Аякөз Ханет салық ставкаларын тым жоғары қою салық түсімдерінің азаюына әкелетінін айтты. Ол салық салудың оңтайлы деңгейін табудың маңызды екенін және экономикалық жағдайды ушықтырмау қажеттігін атап өтті.

– ҚҚС мөлшерлемесін көтеру тұтынуға, бизнестің ашық¬¬тығына айтарлықтай ықпал жасайды. Бұл әсерлер негізінен тұтынушы мінез-құлқының өзгеруіне, өндірістің қысқаруына, көлеңкелі экономиканың өсуіне, инфляцияның жеделдеуіне және экономикалық сенімнің төмендеуіне байланысты. Әсіресе тұтынуға әсері мол. ҚҚС – тұтынуға салынатын салық болғандықтан, оның мөлшерлемесі көтерілген сайын тауарлар мен қызметтердің бағасы қымбаттайды. Бағалардың өсуі халықтың сатып алу қабілетін төмендетеді. Тұтынушылар қосымша әрі қымбат тауарларды сатып алуды қысқартып, тек ең қажетті тауарлар мен қызметтерге ақша жұмсайды. Нәтижесінде сұраныстың төмен-деуі өндіріс көлемін азайтады, ал бұл өз кезегінде экономиканың өсуін тежейді. Егер тұтыну қатты қысқарса, мемлекет «салық тұзағына» түседі, яғни салық мөлшерлемесін көтергенімен, түсімдер төмендейді, – дейді сарапшы.

Бизнес пен халықты қолдау

Үкімет жаңа жағдайларға бейімделу кезеңінде халық пен бизнесті қолдауды уәде етуде. Жалақыларды, зейнетақыларды және әлеуметтік төлемдерді индексациялау, еңбек ақы қорына салық жүктемесін 40%-дан 30%-ға дейін төмендету жоспарлануда. Бұл шағын және орта бизнес үшін реформаның теріс салдарларын жеңілдетуге көмектеседі.

ҚҚС реформасы Қазақстанда күрделі әрі көп қырлы процесс болып табылады, ол барлық тараптардың мүдделерін мұқият талдауды талап етеді. Билік бұл өзгерістердің экономика үшін қажеттілігін атап өтуде, бірақ реформаның табысы бизнес пен халыққа теріс әсерлерді азайтуға қаншалықты тиімді қол жеткізуге байланысты болады. Алдағы уақытта Үкімет бизнес қауымдастығы мен сарапшылармен қосымша консультациялар өткізіп, реформаның параметрлерін соңғы рет анықтауды жоспарлап отыр.