Мұздан жасалған қалашық пен мүсіндер тарихта қалса да, халықтың әлі есінде, деп хабарлайды @Pavlodarnews.kz тілшісі.

Марат Әбілқасымов – мұздан тұтас қалашықтар жасаған мүсіншілер бригадасында еңбек еткен шеберлердің бірі. Сол кездің өзінде, 1999 жылы павлодарлықтар ел ішінде алғашқылардың бірі болып мұзды көркемдік материал ретінде қолдана бастаған еді.

Өзінің шығармашылық жолында ол ағаш, бетон және тасты қолданады. Ал мұз мүсіншінің сүйікті материалына айналды.

– Мұз мен үшін ең қолайлы әрі жеңіл материал. Ағаштан мүсін жасауға бір ай, кейде жарты ай уақыт кетеді. Ал мұздан сондай бейнені екі күнде-ақ жасап шығамын. Мұз оңай жабысады: егер бір бөлігі түсіп қалса, оны жай ғана сумен қайта жалғауға болады. Ал ағаш болса, сынып кеткен жерін орнына салу мүмкін емес. Сол ағаштың бөлшегін қайтара алмайсың, – дейді мүсінші.

Бұл нәзік әрі сынғыш материалмен жұмыс істегенде ол күрделі сюжеттер мен әртүрлі жанрларды таңдағанды ұнатады. Әсіресе, сезім мен эмоцияға толы жануар немесе адам бейнелері көңілінен шығады.

– Әрине, мұз ұзақ сақталмайды. Қазақстанда мүсіндер желтоқсанда жасалады. Қаңтарға дейін сақталып тұрса, біз үшін бұл үлкен қуаныш. Ақпанның басына дейін тұруы екіталай. Бірақ қыс мезгілінде де күтпеген жағдайлар болып тұрады. Мысалы, 1999 жылы, біз мұз қалашығын 27–28 желтоқсанға дейін тапсыруымыз керек еді. Ал 21-інде күн жылып, екі күн ішінде еріп кетті. Барлығын қайтадан жасауға тура келді. Бастапқыда жұлдызнама белгілерін өзім жасаған едім. Уақыт тапшы болғандықтан, қалпына келтіру жұмыстарын әріптестеріммен бірге атқардым, – деп еске алады Марат Әбілқасымов.

Мүсіндер ұзақ сақталмайды, бірақ адамдарға ұнайды: олар келіп, қуанады, таңданады. Қарды сирек көретін шетелдіктер ерекше әсер алады.

2000 жылдардың басында Марат Әбілқасымовқа ең күрделі әрі нәзік жұмыстар сеніп тапсырылатын.

– Мен алғаш рет мұз қалашығына келгенде жергілікті сәулетшілер түрлі эскиздер көрсетті. Оларды өзгертуге тура келді. Маман мұзбен жұмыс істеудің қыр-сырын білмейді. Мұз мөлдір, ол көлеңке түсірмейді, сондықтан барельефтер анық көрінбейді. Мүсіндерді силуэт түрінде, үлкен ойықтармен жасау қажет. Астанада ұзындығы 16 метр, биіктігі үш–төрт метр қабырғаны көрдім, онда 28 жылқы бейнесі болды. Бірақ оларды тек жақыннан, бір метр қашықтықтан ғана көруге болады. Алыстан ештеңе байқалмайды. Материалдың осындай ерекшеліктерін ескеру керек, – дейді мүсінші.

Павлодардағы мұз мүсіндерінің тарихы 1998 жылдан басталады. Сол кезде суретшілер дымқыл қардан бейнелер жасайтын. Ол жылдары павлодарлық шебер Бота Машрапов мұз қалашықтарын тұрғызды.

Алғашқы мұз қалашықтары қалалық мәдениет сарайының алдында бой көтерді. Олардың арасында алып туындылар болды: сарайлар, жыл символдары. Мәселен, айдаһар жылында биіктігі төрт метрге дейін жететін бейнелер, лабиринттер мен сырғанақтар жасалды. Мұндай қалашықтар 1999–2002 жылдары салынған. Кейін оларды қаланың түрлі бөліктерінде – Усолка шағын ауданында, сапаржай маңында, Ж. Аймаутов атындағы театр алдында пайда болды.

– Мұзбен жұмыс істеу белгілі бір температураны талап етеді. Ең қолайлысы – минус 10-нан минус 18 градусқа дейін. Егер жылырақ болса, мұз судың көмегімен нашар жабысады, қатпайды. Ал минус 20-дан суық болса, жарыла бастайды. Жылы су ішке кірсе, жарықтар пайда болып, мұз сынып кетуі мүмкін, – деп бөліседі шебер.

Марат Әбілқасымовтың Байкал мұзымен жұмыс істеу тәжірибесі де бар. Ол павлодарлық мұздан өзгеше. Өткен жылы ол Байкалда өткен халықаралық байқауға қатысқан. Онда мұздың қалыңдығы 60 сантиметрге дейін жетеді. Қатысушыларға биіктігі екі метр, ені бір жарым метр блоктар берілген.

– Мен жалғыз емес, Темірбек Жүргенов атындағы Алматы өнер академиясының студенті, немерем Абылайханмен бардым. Біз «Байкалдың тууы» атты мүсін жасадық: ақ сақалды Байкал қария шарды жарып, ішінен жануарлар мен құстардың шығуын бейнеледік. Балықтар да жүзіп шығады, бір сөзбен айтқанда, Байкалдың тіршілігі бейнеленді. Біз көл мұзының үстінде жұмыс істедік. Мұз ерекше: кейде жарылғанда жарылыс сияқты дыбыс шығады. Бәрі қозғалып тұрғандай, мүсіндер мұздың қозғалысын сезінеді, – дейді ол.

Кейін шебер мұз кесектерін мұзға қатырып қоюға болмайтынын түсінді.

– Мен балтамен жұмыс істедім. Тәжірибелі әріптестер мұзды қатты соғуға болмайтынын білетін, себебі ол сынғыш әрі мөлдір. Жиі жарықтар кездеседі. Мүсінді аяқтап, құстарды бейнелей бастағанда, үстіңгі бөлігі құлап, төменгі бейнелерді сындырып кетті. Қайта қалпына келтіруге тура келді. Бірақ көрініс бұрынғыдай болмады. Соңында бізге «Жеңіске деген жігер үшін» сыйлығы табыс етілді, – деп еске алады шебер.

Алғашында ол тек екі құралды – балта мен түзу қашау қолданған. Кейін оның шеберханасында электр ара пайда болды.

Марат Әбілқасымов Астана тұрғындарына да жақсы таныс. Ол бірнеше жыл қатарынан республикалық байқауларға қатысып, жүлделі орындар алған. Ол – Абай және Қарағанды облыстарындағы батырлар мүсіндерінің авторы.

Зейнетте жүргеніне 12 жыл болса да, шебер шығармашылықтан қол үзген жоқ. Қазір бірден бірнеше жобамен айналысып жүр. Жақында «Емші» мүсінін аяқтап, «Ана» композициясын әзірлеу үстінде.