Мемлекет басшысының Жолдауын орындау аясында «Келешек» бірыңғай ерікті жинақтау жүйесін әзірлеу басталды, деп хабарлайды @Pavlodarnews.kz тілшісі.

Бала туудың жоғары өсуі аясында білім беру жүйесі болашақта жүктеменің айтарлықтай өсуін күтеді.

Бүгінгі таңда мемлекеттік білім беру тапсырысы мектеп түлектерінің 40% -дан астамын гранттармен қамтуға мүмкіндік береді. Бұл ретте, 2020 жылдан бастап гранттар санын жыл сайын орта есеппен 10% -ға ұлғайтады.  Алайда, белсенді демографиялық өсімге байланысты гранттардың бұл саны жеткіліксіз.

– Бұл ретте «Келешек» мемлекеттік гранттарды бөлумен қатар іске асырылатын қосымша мемлекеттік шара екенін атап өткен жөн. Сонымен қатар, бұл жүйе толығымен ерікті, – дейді Павлодар облысы әкімінің идеология мәселелері жөніндегі орынбасары  Айгүл Мәлікова.

Спикердің айтуынша, «Келешек» жүйесінің алдында үш негізгі міндет тұр. Олар: 

1) білімге қолжетімділікті кеңейту;

2) мемлекеттік қолдаудың барлық шараларын бір бірыңғай жүйеге шоғырландыру;

3) ата-аналардың кішкентай кезінен бастап өз баласын оқыту траекториясын саналы түрде құруы.

«Келешек» алаңы қазір іске асырылып жатқан мемлекеттік білім беру жинақтарының жүйесі болмақ. Аталған бағдарлама болашақта Қазақстанда және шетелде кәсіптік-техникалық, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімге ақы төлеу үшін пайдалануға болатын білім беру жинақтау салымын ашуға мүмкіндік береді. Салымдар екінші деңгейдегі банктерде және (соңғы уақыттан бастап), өмірді сақтандыру компанияларында ашылады.

 «Келешек» жүйесін енгізе отырып, бастапқы білім беру капиталын қолда бар төлемдерге есептеуде, «Ұлттық қор-балаларға» қаражатын жинақтауда және жеңілдікті кредиттеуде айырмашылық болады.

– Төлемдер мөлшеріне толығырақ тоқталғым келеді. Мен бастапқы білім беру капиталынан бастаймын. Бұл төлем бюджеттен бір рет 60 АЕК мөлшерінде бес жасар балаларға есептелетін болады. Неліктен бес жасар балалар деген сұрақтар туындауы мүмкін. Дәл осы жастан бастап 13 жыл ішінде отбасылық бюджетке айтарлықтай ауыртпалық салмай, білім алуға қаражат жинауға мүмкіндік бар. Яғни, бұл – ең ауыртпалықсыз, бірақ қолжетімді нәтиже беретін тәсіл,  – дейді спикер.

Бұдан әрі жылына бір рет жинақ қалдығына есептелетін мемлекеттік сыйлықақы. Сыйлықақы мөлшері SUSN балалары үшін 7% және қалған санат үшін 5% құрайды.

Сыйақылар мен инвестициялық кірістерді банк секторы мен сақтандыру ұйымдары дербес реттейтін болады. Бүгінгі таңда осы төлемдердің мөлшері банктер тарапынан және сақтандыру шарттары бойынша орта есеппен 12%-ды құрайды, негізінен ӨСК табыстылығының кепілдендірілген ставкасы оқу үшін мерзімді төлем кезінде соманың қалдығына 8% индекстеумен 8%-ға дейін жетеді.

Сондай-ақ, жинақтау жеткілікті болған жағдайда ата-ана білім алу үшін ЖОО-ға немесе ТжКБ-ға қаражат жібере алады.

Қаражат жеткіліксіз болған жағдайда мемлекеттік қолдаудың өзге де шараларын (кредит беру, «Ұлттық қор – балаларға» жобасы бойынша қаражат) алуға мүмкіндік болады. Бұл, әрине, ата-аналардың жүйелі толықтыруы жоқ депозиттерге көбірек әсер етеді.

Бұл ретте «Келешек» жүйесіне қатысушылар үшін жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдары тарапынан оқу ақысына жеңілдіктер берілетін болады.

Жүргізілген болжамды есептеулерге сәйкес, аталмыш жүйе бойынша бастапқы білім беру капиталын, мемлекет сыйлықақыларын, банктің сыйақысын/өмірді сақтандыру бойынша компанияның инвестициялық кірісін, жыл сайынғы жарналарды ескере отырып, 13 жыл ішінде шамамен жинақталуға тиіс:

- егер ата-ана ай сайын 3 АЕК салатын болса (2024 жылға 11 076 теңге), 13 жыл ішінде баланың шотына 7,5 млн теңге немесе 7 000 доллар сомасында қаражат жиналады. АҚШ доллары долларға байланысты жинақтау кезінде. Бұдан басқа, азаматтың қалауы бойынша бала 18 жасқа толған кезде жинақталған соманы ұлғайту үшін Ұлттық қордан бөлінетін қаражатты «келешекке» аудару мүмкіндігі бар. Осылайша, барлығы шамамен 11 млн теңге немесе шамамен 10,5 мың доллар жинауға болады.

- ай сайын 1 АЕК (2024 жылға 3 692 теңге) бойынша жарна 18 жылға қарай 3,3 млн теңге жинауға мүмкіндік бар. 

Мектеп аяқталғаннан кейін жинақталған қаражатты еліміздің колледждері мен жоғары оқу орындарында және шетелде оқуға пайдалануға болады. Грант алған жағдайда жинақталған қаражатты өзге білім алуға пайдалануға, қаражатты үшінші тұлғаға аударуға, жинақтауды жалғастыруға, оларды тұрғын үйге пайдалануға, сондай-ақ білім туралы құжат ұсынылған жағдайда жинақталған қаражатты алуға болады.

Сонымен қатар, Айгүл Мәлікова «Келешек» жүйесі балалар мен олардың ата-аналарына беретін артықшылықтарын атады. 

–  «Келешек» жүйесінің артықшылықтарын келесідей: ата-аналар мен мемлекет мүдделерінің симбиозы пайда болады, ата-аналардың жинақтарының орташа көлемі үш миллион теңгеден және одан да көп соманы құрайды, ата-аналар мемлекет тарапынан жәрдемдесу арқылы болашақта өз балалары үшін білім алудың өзіндік стратегиясын құра алады, білім беру шотында жинақталған қаражатты құнсызданудан қорғайды, грант/диплом алған кезде жинақталған қаражатты тұрғын үй сатып алуға пайдалануға мүмкіндік береді,  – дейді ол.

Ал көп балалы, әлеуметтік осал отбасылардан шыққан балалар үшін қандай жағдайлар қарастырылған?  

Көп балалы, әлеуметтік осал отбасылардан шыққан балалар үшін қаражат жинау кезінде мынадай шарттар көзделген:

- Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды қоспағанда, ХӘОТ санатындағы балаларға банкте салым ашқан кезде салымға қаражат жинақталатын болады:

- бастапқы білім беру капиталы 60 АЕК (221 520 теңге)мөлшерінде;

- мемлекет сыйлықақысы жыл сайын салым сомасының 7% мөлшеріндегі нақты жинақталған қалдығына есептелетін болады;

- банктің сыйақысы жылдық 12% - дан төмен емес.

Бұл санаттар арасындағы айырмашылық жылына ең төменгі жарналар мөлшерінде болады. Мәселен, көп балалы отбасылардан шыққан балалар үшін жылына ең төменгі жарна жылына 12 АЕК (44 304 теңге) құрайтын болады, ал халықтың әлеуметтік осал топтарының балалары үшін жылына ең төменгі жарна мөлшері 12 АЕК (44 304 теңге) құрайтын болады.

Облыс әкімі орынбасардың сөзінше, 18 жасқа қарай осы санаттағы балалардың салымына шамамен 5,2 млн теңге жинақталады.

Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар үшін 120 АЕК (443 040 теңге) мөлшерінде жоғары бастапқы білім беру капиталы есептелетін болады. Бұл ретте, балалардың осы санатына салымдар бойынша ең төменгі жарна бойынша талаптар болмайды. Кәмелетке толған кезде осы санаттағы балалар 4,5 млн теңгеден астам қаражат жинайды.

Айта кетейік, «Келешек» жүйесін іске асыру заң қабылданғаннан кейін басталады.